بوگوتا، یکی از بزرگترین شهرهای آمریکای لاتین، در سال 2024 با چالش‌های قابل توجهی به دلیل خشکسالی‌های طولانی‌مدت تشدید شده توسط ال نینو روبرو است. با کاهش سطح مخازن، دولت‌های محلی اقدامات جیره‌بندی آب را برای مدیریت بحران اجرا کرده‌اند. با این حال، این اقدامات جیره‌بندی پس از یک ماه اجرا ناموفق بوده است - در واقع، مصرف آب در هفته اول افزایش یافته است. اما چرا؟ چه راهکاری می‌تواند در نهایت به حل این بحران کمک کند؟

در این مقاله، ما بررسی خواهیم کرد که چگونه علوم رفتاری می‌تواند به شهرهای آمریکای لاتین در کاهش کمبود آب کمک کند - و چگونه، به طور شگفت‌انگیزی، روشی که شهر زادگاهم بوگوتا در دهه 90 استفاده می‌کرد می‌تواند نور جدیدی بر این موضوع فعلی بیاندازد. همچنین برخی از استراتژی‌های مدرن علوم رفتاری را که می‌توان به موازات آن استفاده کرد، بررسی خواهیم کرد.

یک پرانتز کوتاه

من نمی‌خواهم این واقعیت را نادیده بگیرم که برای پایدار نگه داشتن منابع آب در بلندمدت، تغییرات متعددی در زیرساخت‌ها و سیاست‌ها ضروری است. به عنوان مثال، در مکزیکوسیتی، شرکت‌های تولید نوشابه در کارخانه‌های نزدیک به شهر از آب به مقدار زیاد استفاده می‌کنند که باعث می‌شود خانه‌ها نتوانند از این آب استفاده کنند. در همین حال، در بوگوتا برنامه‌هایی برای توسعه تالاب‌ها وجود دارد که می‌تواند بر دسترسی بالقوه به آب‌های زیرزمینی تأثیر بگذارد، زیرا این تالاب‌ها می‌توانند کاملاً خشک شوند.

برای مقابله با این مشکل، دولت‌های محلی و ملی در این کشورها باید سیاست‌های جدی برای حفظ این منبع برای نسل‌های آینده تدوین کنند. این تمرکز باید بر روی مصرف آب در صنایع و کشاورزی در سطح ملی باشد، زیرا مصرف فردی تنها بین 15 تا 20 درصد از کل مصرف آب در کلمبیا را تشکیل می‌دهد.

با این حال، مصرف فردی به ویژه در شهرهای بزرگ همچنان اهمیت دارد. به عنوان مثال، مصرف آب خانگی 80 درصد از مصرف دو مخزن آب بوگوتا یعنی چینگازا و سان رافائل را تشکیل می‌دهد. به همین ترتیب، علوم رفتاری ابزار قدرتمندی را برای ترویج مصرف پایدار آب در بین شهروندان ارائه می‌دهد و هنوز هم در شهری که قبلاً با این مشکل روبرو بوده است، مورد استفاده قرار نگرفته است. بیایید دریابیم که بوگوتا در دهه 1990 چگونه کمبود آب خود را برطرف کرد.

درس‌هایی از دهه 90

آنتاناس موکوس بین سال‌های 1995 و 1997 شهردار بوگوتا بود. در آن زمان فقط بچه بودم، اما یاد دارم که چندین استراتژی ارتباطی او برای مقابله با مسائل شهری مانند عبور غیرقانونی از خیابان و تصادفات رانندگی او را به یک شخصیت مشهور تبدیل کرد. امروز ما این استراتژی‌ها را برنامه‌ریزی مبتنی بر هنجارهای اجتماعی یا "نudge" می‌نامیم، اما در آن زمان این رویکرد نوآورانه را فرهنگ شهروندی می‌نامیدند. بهترین نمونه‌ای که روش فرهنگ شهروندی موکوس را در اقدام جمعی نشان می‌دهد، کمپین داوطلبانه صرفه‌جویی در آب بود.

مصرف آب در بوگوتا از سال 1940 به دلیل رشد سریع جمعیت به سرعت افزایش یافته بود. تقاضای بیش از حد و فروپاشی تونل در مخزن سان رافائل این بحران عرضه را تشدید کرد. رسانه‌ها و کارشناسان سیاست خواستار جیره‌بندی شهری بودند. با این حال، موکوس معتقد بود که شهروندان می‌توانند به صورت داوطلبانه برای صرفه‌جویی در آب و جلوگیری از جیره‌بندی همکاری کنند و به کاهش کمبود آب تا زمانی که تونل تعمیر شود کمک کنند. رسانه‌ها و کارشناسان با شک و تردید، فکر نمی‌کردند که این امکان‌پذیر باشد. موکوس با اعتماد به نفس، کمپین کاهش مصرف خود را راه‌اندازی کرد و نتایج اولیه فاجعه‌آمیز بود: مصرف آب در هفته اول در واقع افزایش یافت. درست مانند امروز! آیا رسانه‌ها و کارشناسان همیشه حق داشتند؟

نه، آنها اشتباه می‌کردند! خبر خوب: کمپین موکوس در نهایت موفق شد! چگونه؟ در اینجا چند درس از دهه 90 وجود دارد که بوگوتا و سایر شهرهای آمریکای لاتین امروز می‌توانند برای کاهش کمبود آب از آنها بهره‌مند شوند.

1. جمع‌آوری شواهد

دولت با انجام نظرسنجی از شهروندان برای درک دلایل افزایش مصرف آب شروع کرد. آنها دریافتند که شهروندان به دلیل عدم اعتماد به توانایی یکدیگر برای صرفه‌جویی، مخازن آب خود را در انتظار کاهش‌ها پر می‌کردند. علاوه بر این، 90 درصد شهروندان سعی در صرفه‌جویی در آب داشتند اما نمی‌دانستند که چگونه این کار را به طور مؤثر انجام دهند. به عنوان مثال، اکثر آنها گزارش دادند که با اقدامات کوچکتر مانند مسواک زدن با شیر آب بسته، در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند. تقریباً هیچ کس در فعالیت‌های پر مصرف مانند دوش گرفتن، شستن لباس‌ها یا کشیدن توالت صرفه‌جویی نمی‌کرد. تحلیل رفتاری به ما امکان می‌دهد تا واقعاً علت اصلی مشکل را درک کنیم و در نتیجه تغییرات ضروری را انجام دهیم!

2. ارائه بازخورد ثابت و به موقع در مورد رفتار مورد نظر

موکوس و تیمش استراتژی خود را بر اساس شواهد جدید تغییر دادند و مجموعه‌ای از مداخلات را برای ترویج صرفه‌جویی داوطلبانه در آب طراحی کردند. به عنوان مثال، آنها در همکاری با روزنامه محلی، روزانه گزارشی در مورد مصرف آب روز گذشته منتشر می‌کردند تا شهروندان را از نحوه مشارکت مستقیم اقدامات خود در نتایج آگاه کنند.

3. معرفی پیشگامان

روزنامه‌ها همچنین شهادت شهروندان را منتشر می‌کردند تا نشان دهند که دیگران چگونه در حال صرفه‌جویی هستند. به عنوان مثال، تصور کنید عکسی از سانتیاگو، سن او و نقل قولی در مورد اینکه چگونه آب جمع‌آوری شده در یک سطل هنگام دوش گرفتن را برای کشیدن توالت استفاده مجدد می‌کند، ببینید.

در اینجا دو جنبه کلیدی وجود دارد که می‌توانیم امروز اعمال کنیم: بازخورد به موقع در مورد رفتارهای مورد نظر و تغییر انتظارات اجتماعی در مورد هنجارهای تجربی در حال بازی. به عبارت ساده، برای حل یک مشکل اقدام جمعی، نشان دهید که مردم در حال انجام آن هستند! به این ترتیب، بقیه احساس می‌کنند عقب مانده‌اند و احتمال پذیرش رفتار را برای احساس تعلق به جامعه افزایش می‌دهند.

4. تحرکات آگاهانه و فرهنگی مرتبط

برای سرمایه‌گذاری واقعی در منافع جامعه، دولت بوگوتا نماد محلی فرشته اعظم سان رافائل - هم‌نام مخزن آب رو به کاهش - را برای برقراری ارتباط استراتژی‌های صرفه‌جویی در آب بازسازی کرد. به این ترتیب، شهروندان می‌توانستند اهمیت فرهنگی این استراتژی‌ها را با یک کارت مقدس مذهبی که در خانه‌هایشان نصب شده بود (که تقریباً مانند یک nudge عمل می‌کرد!) درک کنند. بوگوتا همچنین بیش از 4000 داوطلب پیاده به نام "aquacívicos" استخدام کرد که اطلاعات و تراکت‌هایی در مورد استراتژی‌های صرفه‌جویی توزیع می‌کردند. در نهایت، شهردار حتی با پوشش رسانه‌ای دوش عمومی گرفت و با بستن شیر آب برای کف کردن، عادات پایدار را نمونه‌سازی کرد.

نتایج: مصرف آب در چند هفته 14 درصد کاهش یافت و در دو سال بعد از کمپین از 18 به 16 متر مکعب کاهش یافت.

آکوستا، او (2009). تقاضای آب شهری تطبیقی برای جهانی نامشخص: مطالعه موردی: همکاری شهروندان در طول بحران عرضه بوگوتا در سال 1997 (ص 26).

درس‌هایی از قرن 21

علاوه بر درس‌هایی از بوگوتا در دهه 90، پیشرفت‌های اخیر در علوم رفتاری می‌توانند مداخلات را برای کاهش مصرف فردی آب اطلاع دهند. در اینجا فقط چند مورد آورده شده است!

بازی‌سازی: دولت‌های محلی مکانیزم‌های طراحی بازی را در صرفه‌جویی در آب ادغام کرده‌اند تا آن را به یک چالش رقابتی تبدیل کنند، جایی که ساکنان می‌توانند برای کاهش مصرف خود جوایز و تخفیف دریافت کنند.

قیمت‌گذاری پلکانی آب: برخی از شهرداری‌ها ساختارهای قیمت‌گذاری پلکانی را اتخاذ کرده‌اند که در آن هزینه هر واحد آب با افزایش مقدار آب مصرفی افزایش می‌یابد. این ساختار تشویقی مالی مردم را تشویق می‌کند تا برای جلوگیری از قبض‌های بالاتر، آب کمتری مصرف کنند.

تخفیف‌ها برای جمع‌آوری آب باران: برخی از شهرداری‌ها برای ترویج استفاده پایدار از آب، مشوق‌هایی مانند تخفیف‌ها، کاهش مالیات و حتی پشتیبانی فنی برای نصب سیستم‌های جمع‌آوری آب باران ارائه کرده‌اند. در شهری مانند بوگوتا که از نظر تاریخی "بارانی" محسوب می‌شود، دولت محلی می‌تواند از این مشوق برای کاهش وابستگی به مخازن خود استفاده کند.

پیام‌رسانی هدفمند: برخلاف دهه 90، بوگوتا امروز استراتژی‌های کاهش خود را به خوبی ارتباط نداده است. به عنوان مثال، من گزارش‌هایی را خوانده‌ام که اهداف را بر حسب متر مکعب هدف قرار داده‌اند، اندازه‌ای که برای مصرف‌کنندگان نسبت به سایرین مانند لیتر درک آن دشوارتر است. من همچنین توصیه‌هایی را در یک وب‌سایت رسمی مدیریت آب بوگوتا در مورد ریختن یک لیوان آب روی میز شبانه خود به عنوان یک استراتژی صرفه‌جویی در آب پیدا کردم - که مگر اینکه هر شب از شیر آب به شدت بنوشید، به طور مؤثری مشکل را حل نمی‌کند.

این بدان معناست که برای ایجاد تأثیر واقعی، باید تغییراتی را که مهم هستند شناسایی کنیم. طبق گفته شرکت آب و فاضلاب بوگوتا، 58 درصد از مصرف آب ریشه در بهداشت شخصی دارد. به عنوان مثال، بوگوتانی‌ها عاشق دوش گرفتن هستند. کلمبیا و مکزیک از جمله کشورهایی هستند که مردم بیشترین دوش گرفتن را در جهان دارند! تصور کنید به شما گفته شود که نباید روزانه دوش بگیرید در حالی که این یک عادت برای بیش از 95 درصد جمعیت و یک هنجار اجتماعی کاملاً تثبیت شده است. شما باید یاد بگیرید که چگونه این تغییر را به طور مؤثری - به روشی مرتبط با فرهنگ - ارتباط دهید!

TDL دقیقاً همین کار را در کمک به شهر رم برای هشدار دادن به شهروندان خود در مورد ممنوعیت دیزل آینده انجام داد - که اگرچه برای محیط زیست و سلامت محلی ضروری بود، اما تأثیر زیادی بر سبک زندگی روزانه آنها می‌گذاشت. به جای اطلاع دادن به شهروندان که باید رانندگی با ماشین‌های خود را در بخش‌های بزرگی از شهر متوقف کنند، ما کمپین خود را بر اساس بهترین دلایل برای انجام این کار تدوین کردیم: حفظ مکان‌های تاریخی که آنها را به عنوان رومی افتخار می‌کند و مراقبت از خانواده‌هایشان. به طور خلاصه، ما پیام‌های خود را با ارزش‌های آنها هماهنگ کردیم. می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد کار ما اینجا بخوانید.

ترکیب درس‌های گذشته و حال

می‌دانیم که جمع‌آوری شواهد برای اطلاع‌رسانی مداخلات، ارائه بازخورد ثابت و به موقع در مورد رفتارهای مورد نظر، معرفی پیشگامان و ترغیب مردم به روش مرتبط با فرهنگ در گذشته مؤثر بوده است. علاوه بر این، نوآوری‌هایی مانند بازی‌سازی، تشویق جمع‌آوری آب باران و قیمت‌گذاری نوآورانه در اخیراً کمک کرده است.

متأسفانه، کمبود آب در سطح شهرداری بهبود نخواهد یافت مگر اینکه کاری در مورد آن انجام دهیم. هر شهری که در زمینه تغییر فرهنگی در مورد مصرف آب مشارکت نکند، عقب مانده است. امیدواریم نگاه به گذشته و حال ما را با مجموعه‌ای از ابزارها برای تقویت اقدام جمعی در شهری که به دنبال کاهش مصرف آب در آینده است، فراهم کند.

درباره نویسنده

خوان روا دوآرته

خوان روا مشاور در TDL است. او دارای سابقه در فلسفه و مدرک کارشناسی ارشد در سیاست عمومی از دانشگاه مک گیل است. خوان به آموزش، نوآوری عمومی و صلح‌سازی علاقه‌مند است. به طور خاص، او می‌خواهد از علوم رفتاری و سیاست‌گذاری برای مقابله با نابرابری و بهبود زندگی مردم در سراسر جهان استفاده کند. قبل از پیوستن به TDL، خوان مشاور سیاست تغییر رفتاری در اداره حمل و نقل بوگوتا و محقق ارشد طراحی در کورپوویژناریوس، یک اندیشکده کلمبیایی که پیشگام در استفاده از رویکرد هنجارهای اجتماعی برای تغییر اجتماعی بود، بود.

منابع:

1. Redacción Bogotá. (2024, April 14). El consumo de agua subió en el tercer día de racionamiento en Bogotá de Agua Subió en el Tercer Día de racionamiento en Bogotá. elespectador.com. https://www.elespectador.com/bogota/el-consumo-de-agua-subio-levemente-en-el-tercer-dia-de-racionamiento-en-bogota/ 
2. Perlmutter, L. (2022, July 28). “It’s plunder”: Mexico desperate for water while drinks companies use billions of litres. The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development/2022/jul/28/water-is-the-real-thing-but-millions-of-mexicans-are-struggling-without-it 
3. Mejía, D. (2016, March 21). Humedales: To build or protect?. The Bogotá Post. https://thebogotapost.com/humedales-to-build-or-protect/10061/ 
4. Demanda Agua. IDEAM. (n.d.). http://www.ideam.gov.co/web/siac/demandaagua#:~:text=A%20nivel%20de%20sectores%2C%20el,con%20el%2017%2C9%25. 
5. Caicedo, E. (2024, April 17). ¿Quién consume más agua en Bogotá, La Industria o los hogares? esto dicen las cifras. El Tiempo. https://www.eltiempo.com/vida/medio-ambiente/quien-consume-mas-agua-en-bogota-la-industria-o-los-hogares-esto-dicen-las-cifras-3334798#:~:text=En%20el%20caso%20del%20consumo,se%20va%20a%20la%20industria. 
6. Acosta, O. (2009). Adaptive urban water demand for an uncertain world: A case study: Citizen’s cooperation during the supply crisis of Bogotá in 1997.
7. Guillot, J. (2014). Achieving long-term citywide cooperation in water consumption reduction: The story of Bogotá’s 1997 water supply crisis. Background note prepared for the World Development Report 2015.
8. En pleno fenómeno de El Niño aumenta el consumo de agua en Bogotá. Detalle. (2024, March 4). https://www.acueducto.com.co/wps/portal/EAB2/Home/general/sala-de-prensa/boletines/detalle/aumento+consumo+agua+bogota#:~:text=En%20actividades%20como%20ducharse%2C%20lavarse,litros%20de%20agua%20al%20mes.